NYU Langone Health-in cərrahları ötən gün bildiriblər ki, beyin ölümü olan bir insana köçürülmüş genetik cəhətdən dəyişdirilmiş donuz böyrəyi 32 gün ərzində işləməyə davam edir.

Böyrək köçürüldükdən sonra bir neçə dəqiqə ərzində rədd edilmədi - ksenotransplantasiyada problem, fərqli bir növ orqanların istifadəsi. Həkimlər mətbuat konfransında bildiriblər ki, o, sidik istehsal etməyə başlayıb və toksinləri süzmək kimi insan böyrəyinin funksiyalarını öz üzərinə götürüb.

Həmçinin ötən gün, Birmingham Heersink Tibb Məktəbində Alabama Universitetinin tədqiqatçıları, bu ilin əvvəlində 10 gen dəyişikliyinə məruz qalmış iki donuz böyrəyini alan beyin ölümünə məruz qalmış bir xəstənin oxşar nümunəsini dərc ediblər.
Böyrəklər rədd edilmədi və yeddi gün işləməyə davam edib.

"DogruXeber.az" qeyd edir ki, nəticələr nəzərdən keçirilib və JAMA Surgery jurnalında dərc edilib.

İki transplantasiya əməliyyatı, donuz böyrəklərinin uzun müddət normal insan funksiyasını davam etdirə biləcəyini göstərməklə, nə vaxtsa böyrəklərin tədarükü ilə onlara tələbat arasındakı böyük uçurumu bağlamağa ümid verir. Ötən gün yeni nəticələr çıxana qədər, cəlb edilən cərrahların və digər mütəxəssislərin fikrincə, bu, nümayiş etdirilməmişdi.

JAMA Cərrahiyyə tədqiqatının aparıcı müəllifi Jayme E. Locke, - "Bu, tarixdə ilk dəfədir ki, hər kəs geni dəyişdirilmiş donuz böyrəyinin həyati davam etdirən böyrək funksiyasını qoruya bildiyini göstərə bildi"- deyə bildirib

* * *

Birləşmiş Şəbəkələrin Orqan Paylaşma Şəbəkəsinin (UNOS) saxladığı məlumatlara görə, ötən gün Birləşmiş Ştatlarda 103,479 nəfər orqan transplantasiyası üçün növbə siyahısında idi, 88,651 nəfər isə böyrək axtarışında idi. NYU Langone Health-in məlumatına görə, 2022-ci ildə 26.000 insana böyrək transplantasiyası əməliyyatı aparılıb.

Bir çox insanlar böyrək üçün illər gözlədikdən sonra ölür, digərləri isə transplantasiya üçün çox xəstələnirlər. Bəziləri heç vaxt gözləmə siyahısını tərtib etmirlər. Milli Diabet və Həzm və Böyrək Xəstəlikləri İnstitutuna görə, təxminən 808,000 amerikalı son mərhələdə böyrək çatışmazlığı ilə yaşayır, onların 69 faizi dializdə, qalanları isə transplantasiya ilə yaşayır.

Böyrəklər, qaraciyər kimi, ölmüş və canlı donorlardan alına bilər, onlar müxtəlif uyğunluq ölçüləri üzrə alıcılarla uyğunlaşdırılmalıdır.

Lokk bildirib ki, çərşənbə günü bildirilən kritik irəliləyişlər transplantasiya edilmiş donuz böyrəklərinin sidiyi konsentrasiya etmək və əzələ funksiyasının əlavə məhsulu olan kreatinini təmizləmək olub. O, Birmingemdəki Alabama Universitetində təcrübənin daha uzun davam edə biləcəyini, lakin mərhumun ailəsinə hörmətlə başa çatdığını deyib.

NYU Langone Transplant İnstitutunun direktoru Robert Montqomeri, tədqiqatçıların "indi insan olmayan primatlardan kifayət qədər geniş məlumat kütləsinə sahib olduğumuz bir nöqtədə olduğunu" deyib. O, bu məlumatın insanlar üçün nə qədər "tərcümə edilə bilən" olduğunu araşdırmanın ilk dəfə göstərdiyini deyib.

UNOS-un baş tibb işçisi David Klassen,- "bu, canlı xəstələrdə klinik sınaqlar üçün kritik bir addımdır, çünki rədd edilmədən uzunmüddətli normal fizioloji funksiyanın sübutunu təmin edə bilər" - deyə bildirib.

* * *

NYU Langone transplantasiyasında, böyrəyinin alındığı xüsusi yetişdirilmiş donuz, əməliyyatdan qısa müddət sonra insan immun sistemlərinin hücum etdiyi zülalı çıxarmaq üçün yalnız bir genetik dəyişiklik tələb etdi. Cərrahlar həmçinin donuzun immun sistemini öyrətməyə kömək edən timus vəzini böyrəyin xarici təbəqəsinin altına tikərək implantasiya etdilər və sonradan rədd edilməməsi üçün immunosupressiv dərmanlardan istifadə etdilər.

Ötən gün hələ də ürək döyüntüsü olan və ventilyatorun köməyi ilə nəfəs alan beyin ölümünə məruz qalmış adamın vəziyyətini uzun müddət idarə etmək də kritik tibb işçilərinin geniş səylərini tələb edir. Həkimlərin dediyinə görə, iş heyvan orqanlarının daha uzun müddət istifadəsi ilə bağlı məlumatları üzə çıxarıb.

Tədqiqatçılar xəstəni daha bir ay izləməyi gözləyirlər.

Bədəni NYU-da böyrək nəqli edilən adamın beyin şişindən ölən 57 yaşlı Maurice "Mo" Miller olduğu müəyyən edildi. Onun bacısı çərşənbə günü səhər mətbuat konfransında çıxış edərək qardaşının transplantasiya elminə verə biləcəyi töhfəni qiymətləndirəcəyini deyib.

Yalnız iki il əvvəl Montqomeri ilk donuz böyrəklərini insan nəslinə köçürdü. Ayrı-ayrılıqda, 2022-ci ilin yanvarında Merilend Universitetinin cərrahları iki ay sonra vəfat edən ağır xəstəyə geni dəyişdirilmiş donuz ürəyi implantasiya etdilər. Donor ürəyinin donuz virusuna yoluxduğu müəyyən edilib.

NYU Langone cərrahları transplantasiyadan əvvəl bu cür virusları yoxlamaq ümidi ilə daha həssas bir testdən istifadə etdiklərini deyib.

* * *

Ötən gün açıqlanan nəticələrlə həm Montqomeri, həm də Lokk donuz böyrəyinin canlı insanlara köçürülməsinin təhlükəsizliyini müəyyən etmək üçün klinik sınaqların ilkin mərhələsinə keçməyi nəzərdə tuta biləcəklərini deyib.

Ürək transplantasiyası resipiyenti olan Montqomeri deyib ki, "bu nöqtədə mövcud olan çox cəlbedici bir hekayə var ki, məncə, bəzi ilkin tədqiqatların, Faza 1 sınaqlarının canlı insanlarda başlamasına dair əlavə zəmanətlər verməlidir". Lokk belə sınaqların bu ilin sonunda və ya gələn ilin əvvəlində başlanmasını görmək istədiyini bildirib.

- "Bu, açıq-aydın həyat qurtaran bir terapiyadır" - deyə o, qeyd edib.

NYU Langone tədqiqatında genetik dəyişiklik qısaca Alpha-gal kimi tanınan bir karbohidrat molekulunu sıradan çıxarıb. İnsanlar bu maddəni istehsal etmir və ona qarşı yüksək səviyyədə antikorlar yaratmırlar ki, bu da keçmişdə ksenotransplantasiya üçün böyük maneə olduğunu sübut etmişdir.

- "İndi onu donuzdan tamamilə çıxarmaq olar, bu, irəliləməyə imkan verir" - deyə Montgomery bildirib.

- "Yenə də komandanın dediyinə görə, donuzlarda insanlarda olmayan 1000 zülal var və insanın immun sisteminin onlara necə reaksiya verdiyini görmək 10-14 gün çəkə bilər.
NYU Langone-da bu xəstə ilə bu mərhələdən kənara çıxmaq, orqan və xəstənin uzunmüddətli həyat qabiliyyətinin mümkün olduğuna dair ilk əlamətdir" - , deyə qeyd ediblər.

DogruXeber.az
Fatimə Kamalqızı