Sıçan modelləri dişlərin inkişafının öyrənilməsində mühüm rol oynamışdır. Bununla belə, siçanlar və insanlar arasında diş formasında, ucluqların sayında və molar inkişafının vaxtı və ardıcıllığında əhəmiyyətli fərqlər diş xəstəliklərinin effektiv müalicə üsullarını hazırlamaq üçün insan dişinin inkişafının daha dərindən başa düşülməsini tələb edir.

Emaye regenerasiyası sahəsində tədqiqatları inkişaf etdirmək istəyən bu yaxınlarda aparılan bir araşdırma ameloblastların tənzimləmə mexanizmlərini araşdırdı və onların necə inkişaf etdiyini və fəaliyyət göstərdiyini araşdırıb. Əldə edilən anlayışlar həm minaya təsir edən şərtləri başa düşmək, həm də diş sağlamlığı üçün potensial inkişaf edən regenerativ yanaşmalar üçün təsir göstərir.

Vaşinqton Universitetinin (UW) bərpaedici stomatologiya professoru, həmmüəllif Dr Hai Zhang, - "Bu, zədələnmiş dişləri bərpa etmək və itirilmiş dişləri bərpa etmək üçün kök hüceyrə əsaslı müalicələri inkişaf etdirmək üçün uzunmüddətli hədəfimiz üçün kritik ilk addımdır" ) - deyə Seattle'daki Stomatologiya Məktəbinin mətbuat şərhində bildirib.

İnsan dişinin inkişafının müxtəlif mərhələlərində hüceyrələrə tətbiq edilən təkhüceyrəli səviyyədə diş inkişafının tədqiqi metodundan istifadə edərək, tədqiqatçılar hər mərhələdə genlərin aktivləşdirilməsi nümunələrini tuta biliblər. Daha sonra onlar diferensiallaşmamış kök hüceyrələrin tam differensiallaşmış ameloblastlara çevrilməsi zamanı baş verən gen fəaliyyətlərinin ehtimal trayektoriyasını qurmaq üçün kompüter proqramından istifadə ediblər və proqramla insan kök hüceyrələrini müxtəlif genləri aktivləşdirən kimyəvi siqnallara məruz qoyaraq ameloblastlara çeviriblər.

"Kompüter proqramı buradan oraya necə getdiyinizi, yol xəritəsini, ameloblastların qurulması üçün lazım olan planı proqnozlaşdırır" - deyə baş müəllif Dr Hannele Ruohola-Baker bildirib.

"DogruXeber.az" medicalxpress.com-a istinadən qeyd edir ki, o, eyni zamanda Kök Hüceyrə və Regenerativ Tibb üzrə UW Tibb İnstitutunda UW Stomatologiya Məktəbinin ağız sağlamlığı elmləri üzrə köməkçi professoru və direktor müavinidir.

Layihə zamanı elm adamları odontoblastların əcdadı olduğuna inandıqları başqa bir hüceyrə tipini, subodontoblastı da müəyyən ediblər. Onlar kəşf etdilər ki, bu hüceyrə növləri orqanoidlər əmələ gətirə bilər, daha sonra insan dişlərinin inkişafında müşahidə olunanlara bənzər strukturlara çevrilir və üç əsas mina zülalını, yəni ameloblastin, amelogenin və emalin ifraz edir. Matris əmələ gəldikdən sonra minerallaşma prosesi başlaya bilər.

Tədqiqatçılar indi təbii dişlər qədər davamlı mina hazırlamağa və zədələnmiş dişləri bərpa etmək üçün ondan istifadə yollarını inkişaf etdirməyə ümid edirlər. Son məqsəd itirilmiş dişləri tamamilə əvəz edə biləcək kök hüceyrədən əldə edilən dişlər yaratmaqdır.

“İnsanın mədəaltı vəzi, böyrəyi və beyni kimi əvəz etmək istədiyimiz orqanların çoxu böyük və mürəkkəbdir. Onları kök hüceyrələrdən təhlükəsiz şəkildə bərpa etmək vaxt aparacaq," - deyə Dr Ruohola-Baker qeyd edib.

- “Dişlər isə daha kiçik və daha az mürəkkəbdir. Ola bilsin ki, onlar aşağı asılmış meyvələrdir. Onları bərpa etmək üçün bir az vaxt lazım ola bilər, amma indi ora çatmaq üçün lazım olan addımları görə bilərik . Bu nəhayət, 'canlı plomblar əsri' və ümumiyyətlə insan regenerativ stomatologiyası ola bilər" - deyə bildirib.

“İnsan dişlərinin inkişafının tək hüceyrəli siyahıyaalınması insan minasının əmələ gəlməsinə imkan verir” başlıqlı araşdırma 14 avqust 2023-cü ildə İnkişaf Hüceyrəsində onlayn yayımlanıb.

DogruXeber.az
Jalə Asiman